نشریه فیزیولوژی محیطی گیاهی
پیاپی 35 (پاییز 1393)

عوامل محیطی به عنوان مهم ترین عامل موثر بر صفات مورفولوژیکی و نیز بیان ژن های بیوسنتزکننده ترکیبات ثانویه در گیاهان دارویی مطرح می باشد. در این تحقیق اثر ارتفاع در دو استان مازندران و گلستان روی برخی خصوصیات مورفولوژیکی و بیوشیمیایی گیاه گزنه مورد بررسی قرار گرفت. نمونه برداری از مناطق مختلف در زمان گلدهی گیاه صورت پذیرفت. داده ها در قالب طرح کاملا تصادفی، بصورت آشیانه ای با استفاده از نرم افزار آماری SAS تجزیه و تحلیل شدند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اثر ارتفاع و اکوتیپ به صورت معنی داری خصوصیات مورفولوژیک و بیوشیمیایی گزنه را تحت تاثیر قرار داد. نتایج نشان داد که مقدار هر سه صفت طول و عرض برگ و نیز طول اندام هوایی گیاه با افزایش ارتفاع از سطح دریا کاهش یافت به طوری که کمترین میزان طول و عرض برگ و کمترین ارتفاع گیاه و نیز بیشترین میزان کلروفیل در منطقه له کوه مازندران با ارتفاع 2250 متر بدست آمد. همچنین نتایج تجزیه و تحلیل داده ها نشان داد که میزان ترکیبات فنلی و فلاونوئید ها، اسید کلروژنیک، اسید کافئیک و روتین در برگ گیاه گزنه با افزایش ارتفاع بیشتر شد به نحوی که بیشترین میزان ترکیبات فوق در در ارتفاع 2250 متری منطقه له کوه مازندران مشاهده گشت.

در این مطالعه به منظور بررسی اثر تغییرات فصلی بر برخی فرایند های فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی صنوبر در منطقه لنگرود ، نمونه های برگ و ریشه این گیاه در سه فصل بهار ، تابستان و پاییز سال 1389 با چهار بار تکرار جمع آوری شدند. نتایج نشان داد در برگ ها و در فصل تابستان ، همزمان با افزایش دما و خشکی هوا ، میزان کلروفیلa و b ، قند های محلول و فعالیت آنزیم های کاتالاز و پلی فنل اکسیداز افزایش معنی داری نسبت به فصل بهار نشان داد در حالیکه در مورد فعالیت آنزیم پراکسیداز ، این افزایش معنی دار نبود. در ریشه میزان قند های محلول و فعالیت آنزیم های کاتالاز و پراکسیداز در فصل تابستان نسبت به بهار، اختلاف معنی داری را نشان نداد اما فعالیت آنزیم پلی فنل اکسیداز افزایش معنی داری یافت. میزان پرولین برگ و ریشه در فصل بهار که دارای پایین ترین دما بود نسبت به دو فصل دیگر افزایش معنی داری داشت. به همین ترتیب میزان آهن، مس و منگنز، هم در برگ و هم در ریشه در فصل بهار نسبت به فصول دیگر افزایش معنی داری نشان داد. میزان تجمع آهن و منگنز در ریشه ها بیشتر از برگ ها و میزان تجمع مس در دو فصل بهار و تابستان در برگ ها بیشتر از ریشه ها بود.

استفاده از ترکیبات طبیعی یکی از راه کارهای مفید جهت کاهش فساد پس از برداشت محصولات کشاورزی می باشد. در این پژوهش اثر غلظت های مختلف سالیسیلیک اسید (0، 7/0، 4/1، 2 میلی مولار) و مدت زمان انبارداری (1، 2، 3، 4، 5 هفته) روی کیفیت و ماندگاری انگور رقم ’عسکری‘ مورد بررسی قرار گرفت. نتایج آزمایش نشان داد که با افزایش غلظت اسیدسالیسیلیک از 0 به 2 میلی مولار، درجه اسیدیته و مواد جامد محلول به ترتیب 1 و 3/2 درصد کاهش و اسیدیته قابل تیتراسیون 20 درصد افزایش یافتند. در عین حال بیشترین مقدار ویتامین ث در غلظت 4/1 میلی مولار اسیدسالیسیلیک بدست آمد که نسبت به شاهد 7/7 درصد افزایش نشان داد. در طول دوره انبارداری، درجه اسیدیته، مواد جامد محلول و اسیدیته قابل تیتراسیون به ترتیب 9/1، 6/15 و 8/22 درصد افزایش یافتند، ولی محتوای ویتامین ث 8/52 درصد کاهش یافت. کاربرد غلظت 2 میلی مولار اسید سالیسیلیک در صفات درصد پوسیدگی، درصد ریزش، درصد کاهش وزن به ترتیب 2/53، 3/13 و 2/12 درصد کاهش و در صفت سفتی 5/17 درصد افزایش را نسبت به شاهد (0 میلی مولار سالیسیلیک اسید) نشان داد. بنابراین به نظر می رسد. اسید سالیسیلیک که یک ترکیب فنولیکی طبیعی است که پتانسیل بالایی در کنترل ضایعات پس از برداشت محصولات باغبانی از جمله انگور ’عسکری‘ دارد.

چرای دام یکی از راه های بهره وری از اراضی است و از جمله عوامل محیطی محسوب می شود که اکوسیستم ها و رشد گیاهان را تحت تاثیر قرارداده و سبب تغییرات فیزیولوژیک و مورفولوژیک در گیاهان می شود. در این پژوهش به منظور بررسی اثرات چرای دام بر صفات مورفولوژیکی و همچنین میزان قندهای محلول و فعالیت آنتی اکسیدانی، دو گونهStachys lavandulifolia وStachys turcomanica از چراگاه و منطقه قرق شده سیساب واقع در 35 کیلومتری بجنورد در استان خراسان شمالی انتخاب گردید. دو منطقه به لحاظ ویژگی های فیزیکی همچون موقعیت جغرافیایی، میزان بارندگی ، ارتفاع و pH خاک یکسان بوده و توسط سیمی فلزی از یکدیگر جدا شده بودند. نتایج بدست آمده از تجزیه و تحلیل داده ها نشان داد تنش چرا بر روی تراکم کرک ، ویژگی های برگ (طول برگ، عرض در 2/1، 3/1 و 3/2 طول برگ و سطح برگ) ، اندازه و شکل دانه گرده اثر معنی داری نداشت در حالی که میزان قندهای محلول و فعالیت ترکیبات آنتی اکسیدانی در منطقه چراگاه افزایش معنی داری یافتند. با توجه به نتایج حاصل از تحقیق حاضر به نظر می رسد افزایش قند های محلول و ترکیبات آنتی اکسیدانی بدلیل جبران خسارت وارده و بیانگر پلاستیسیتی بالا در این گونه ها است.

اغلب قارچ‏های همزیست از طریق افزایش توان جذب آب و مواد غذایی به رشد بهتر و بیشتر گیاه میزبان کمک می‏کنند که در این‏میان قارچ پیریفورموسپرا (Piriformospora indica) دارای قابلیت ویژه ای است. جهت بررسی تاثیر این قارچ بر خصوصیات کیفی میوه هلو، طرحی در قالب بلوک کامل تصادفی با تیمار گیاهان مایه زنی شده به قارچ پیریفورموسپرا و شاهد با 10 تکرار در یکی از باغات شهرستان علی آباد واقع در استان گلستان انجام شد. پس از برداشت، میوه ها جهت مطالعه تغییرات کیفی و تعیین خصوصیات فیتوشیمیایی از جمله مواد جامد کل، pH، اسید‏مالیک قند‏کل، گلوکز، ساکارز، ترکیبات فنل و فلاونوئیدها، به آزمایشگاه علوم باغبانی دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی گرگان انتقال یافتند. نتایج نشان داد که برخی شاخص های کیفی میوه ها در تیمار به طور معنی دار تغییر یافتند. میزان قند کل در میوه درختان آلوده به نسبت شاهد افزایش معنی داری یافت. این امر در مورد ساکارز و گلوکز نیز صادق بود. میزان فنل کل میوه در زمان رسیدن به صورت معنی دار و میزان فلاونوئید ها در مقایسه با شاهد روند افزایشی ولی فاقد معنی نشان دادند.

صمغ کتیرا، تراوه خشک شده طبیعی حاصل از برخی گونه های Astragalus بوده و به عنوان یک هیدروکلوئید باکیفیت مطرح می باشد و در صنایع غذایی، داروسازی، و پزشکی، نساجی کاربردهای فراوان دارد. گونه های گون مولد کتیرا عمدتا گونه هایی خاردار و خشکی پسند بوده که در مراتع کوهستانی و تخریب یافته گسترش یافته اند. تراکم و تولید این گونه ها در جهات مختلف شیب، بواسطه تغییرات معنی دار بارندگی و رطوبت، میزان چرای دام، شدت فرسایش و ساختمان خاک متغیر است. به منظور بررسی این تغییرات در گون کوه بهار (Astragalus hypsogeton Bung.) در طرح بهره برداری کتیرای کوه بهار خراسان شمالی، اقدام به نمونه برداری کتیرا در چهار جهت اصلی گردید. آنالیز واریانس میانگین داده ها و مقایسه نتایج با آزمون دانکن نشان داد تولید کتیرا در جهت شیب های جنوبی، بواسطه افزایش تراکم و تاج پوشش بوته های گون بیشتر از جهت های دیگر بود که خود ناشی از کمبود رطوبت خاک و متعاقب آن، حذف گونه های اصلی و کلیدی مرتع و جایگزینی گونه مهاجم گون در این جهت شیب نسبت به سایر جهت ها بویژه نسبت به جهت شیب شمالی می باشد.

استفاده از نانو کودها به منظور کنترل دقیق آزادسازی عناصر غذایی می تواند گامی موثر در جهت دستیابی به کشاورزی پایدار و سازگار با محیط زیست باشد. در این تحقیق اثر کود نانو پتاسیم بر پارامترهای رشد شامل تعداد برگ و گره، وزن تر، وزن خشک و طول ریشه و اندام هوایی و پارامترهای فیزیولوژیکی شامل کلروفیل a،b، قندهای محلول و پروتئین در ریشه و برگ گیاه گندم رقم 8019N مورد بررسی قرار گرفت. جهت نیل به این هدف رقم مورد نظر تحت شرایط مزرعه ای بر اساس طرح بلوک های تصادفی کشت و در اوایل فاز زایشی در سه مرحله با کود نانو پتاسیم در سه غلظت شامل 15/0، 3/0 و 6/0 درصد و نیز صفر (شاهد) بر اندام های هوایی گیاه محلول پاشی شد. طبق نتایج بدست آمده تعداد برگ در محلول پاشی با کود نانو پتاسیم در غلظت 3/0 درصد و طول ریشه و اندام هوایی در غلظت 15/0 درصد افزایش معنی داری را در مقایسه با سایر تیمارها و نیز شاهد نشان داد در حالی که محلول پاشی با کود مورد نظر اختلاف معنی داری در تعداد گره و وزن خشک ریشه حاصل ننمود. همچنین نتایج این تحقیق نشان داد کاربرد غلظت های مختلف کود نانو پتاسیم موجب افزایش معنی دار محتوای کلروفیل a،b، قندهای محلول و پروتئین در برگ و ریشه گیاه گندم رقم 8019N نسبت به شاهد شد.

این تحقیق به منظور بررسی تاثیر کاربرد پلیمر سوپر جاذب در کاهش اثرات تنش خشکی بر برخی صفات فیزیولوژیکی گل جعفری در قالب فاکتوریل برپایه طرح بلوک های کاملا تصادفی با سه تکرار صورت گرفت، که در آن سه فاکتور سوپر جاذب (0،30 و60گرم درکیلوگرم) و سه سطحدور آبیاری با (2،4و6روز) در نظر گرفته شد. نتایج جدول تجزیه واریانس نشان داد که تحت تاثیر سوپر جاذب میزان کلروفیل a و کلروفیل کل دارای اختلاف معنی دار در سطح 1 درصدبود. همچنین میزان کلروفیل b تحت تاثیر دور آبیاری و سوپر جاذب در سطح 5 درصددارای اختلاف معنی دار بود. در بررسی میزان ترکیبات کاروتنوئیدی تحت تاثیر سوپر جاذب و اثرات متقابل دور آبیاری و سوپر جاذب اختلاف معنی دار در سطح 1 مشاهده شد. همچنین دربررسی اثر متقابل دور آبیاری و سوپر جاذب نشان داده شد که میزان کلروفیلa وb و کل درمیزان60 گرم سوپر جاذب و دور آبیاری 4 روز بیشترین افزایش را داشت که البته با سایر میزان های60 گرم سوپر جاذب اختلاف معنی داری مشاهده نشد. میزان ترکیبات کاروتنوئیدی نیز در دوره های آبیاری 4 و 6 روز تحت تاثیر سوپر جاذب قرار نگرفت. . بیشترین محتوی پرولین در دورآبیاری 6 روزو میزان 60 گرمسوپرجاذب و کمترین محتوی رطوبت نسبی در 6 روز و صفر گرم سوپر جاذب (شاهد) مشاهده گردید. همچنین طبق نتایج بدست آمده بیشترین محتوی رطوبت نسبی با سایر دوره ها که حاوی سوپر جاذب بودند،اختلاف معنی داری نداشت.